قرارمان این است که هر هفته با دعوت از یکی از فرزندان تهران در برنامه «دروازه تهران» شانه به شانه هم در کوچه‌های دیروز و امروز شهرمان قدم بزنیم. به ملاقات تهران قدیم برویم و گوش بسپاریم به روایت‌هایی شنیده نشده از شهری که صدها قصه‌ نگفته دارد. این هفته «احمد مسجد جامعی» مهمان تلویزیون همشهری است.

همشهری آنلاین – ثریا روزبهانی: این بار سراغ مردی می‌رویم که سیاست‌ورزی را در حوزه فرهنگ در ۵دهه گذشته دنبال کرده و وزیر بوده است. او متولد محله مسجدجامع است و با تهرانگردی‌هایش روایت‌های دلدادگی به این شهر را مکتوب کرده. در خاطره‌بازی با «احمد مسجدجامعی» وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین عضو سابق شورای شهر تهران در کوچه و پسکوچه‌های محله مسجدجامع و بازار حضرتی قدم می‌زنیم یا به شبستان چهلستون با سنگ‌های شب‌تابش و گرمخانه مسجدجامع، مسکن و مأوای بی‌پناهان، سرک می‌کشیم. همچنین پرده از کشفیات این تهران‌پژوه در تهرانگردی‌ها برمی‌داریم تا تهران به روایت فرزندش، دیدنی‌تر و دوست‌داشتنی‌تر شود.

چگونه مسجدجامعی شدیم؟

او آرام و با لبخندی همیشگی از نسب خانوادگی، ارتباط خانواده‌اش با مسجدجامع تهران و نشانی خاص محل سکونتشان روایت می‌کند: «ما نسبتی با مسجدجامع داریم. یعنی اینکه اجداد ما بخشی از مسجدجامع را برپا کردند. زمانی‌ که شناسنامه صادر می‌شد، خاندان ما یعنی فلسفی‌ها امام جماعت مسجد فیلسوف بودند. چون تلفظ این کلمه سخت بود نام خانوادگی ما را همنام با مسجدجامع گذاشتند که البته آن موقع این نوع نامگذاری مرسوم بود؛ مثلاً شخصی که امام جماعت مسجد حوض بود، فامیلش مسجد حوضی بود. ما تقریباً تو قلب بازار و منزل ما نزدیک مسجدجامع بود. چون بازار مسجدجامع با کتاب، نوشته، کاغذ و چاپخانه ارتباط داشت، اینجا همه ادیان کنار هم بودند و همه برای پایتخت ایران تلاش می‌کردند. مثلاً شیشه‌های گرانبها از جلفای اصفهان آورده شد تا بناهای تهران زیبا شود. فرهنگ تهران، فرهنگ گفت‌وگو، مدارا و کنار هم بودن بود. هیچ‌کس مریدهای دیگری را مسخره نمی‌کرد و دست نمی‌انداخت.»

مسجدجامعی درباره نقش مسجدجامع و تهران در هویت جمعی می‌گوید: «مسجدجامع برای من فقط یک مسجد نیست؛ نشانه‌ای از پیوند مردم با گذشته‌شان است. همان ظهرهای داغ تابستان، وقتی اذان مسجد بلند می‌شد و ما با پای برهنه از کوچه خاکی می‌دویدیم تا برسیم به صف نماز. خاطراتی که هر بار مرور می‌کنم، عشق به تهران و مسجدجامع را تازه می‌کند.»

موزه‌ای به نام مسجدجامع

مسجدجامع با هر دوره و قدمت تهران اصالت خود را حفظ کرده و وسعتش در هر دوره نسبت به دوره قبل بیشتر شده است. به گفته مسجدجامعی، به اقتضای زمانه، فضا به مسجدجامع اضافه می‌شد و کسی رقیب کسی نبود و همه به این سرمایه می‌افزودند: «باید گفت مسجدجامع، قدیمی‌ترین عبادتگاه تهران است. قدمت بخشی از آن به دوره آل‌بویه برمی‌گردد. با توجه به گسترده شدن شهر این مسجد هم در دوره‌های آل‌بویه، صفویه، قاجار، پهلوی اول و دوم توسعه پیدا کرد. این مسجد شاهد همه دوره‌های حکومتی بوده است و حکومت‌ها بنای پیشین را ویران نمی‌کردند، بلکه بر ساخته‌های گذشتگان به نحوی می‌افزودند که تداوم آن نیز باشد. مسجدجامع محل معاشرت، رفت‌وآمد بود و راه‌ها و محله‌های مختلف این محدوده را به هم مرتبط می‌کرد. از بازارهای طلافروشان و بین‌الحرمین گرفته تا بازار صندوق‌سازها. در آن کلاس‌ها متعددی برپا می‌شد، کتابخانه و مدرسه داشت. این مسجد نماد تهران و تهران نماد ایران است. چون همه اقشار و گروه‌ها در این مسجد جای پا و پایگاه داشتند؛ مانند تهران که همه اقوام در آن سکونت دارند. مسجدجامع در حقیقت یک موزه است. همچنین این مسجد محل شکل‌گیری بعضی از مهم‌ترین تحولات تاریخی تهران است و می‌توان در آن سرنخ بسیاری از جنبش‌های اجتماعی پایتخت را سراغ گرفت؛ از ماجرای قتل گریبایدوف، سفیر متکبر روسیه تزاری در ایران تا جنبش تنباکو و از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی و… و. خوب به یاد دارم که در طول سال‌های مبارزه، مسجدجامع یکی از تأثیرگذارترین کانون‌های انقلابی بود. »

کد خبر 987778

• فیلم | سید محمد حوله‌ای؛ مشتری هرروز تیمچه حاجب الدوله بود

• خانی‌آبادی‌ها را بشناسیم | قره‌قانی‌ها و کلاته‌ای‌ها بانفوذترین اقوام محله تختی

• رونمایی از کتاب «تهران در سفرنامه‌ها» | ۱۳۰ سفرنامه تاریخی در یک کتاب

• مقاومت تهران در جنگ ۱۲ روزه به روایت مسجدجامعی + فیلم

• تهران از مسجدجامع جان گرفت

• فریادهای یک بازیکن پرسپولیس بر سر هاشمیان در تمرین | بزرگترهای تیم شاکی شدند

• حرکت فوق خطرناک در مدرسه‌ای در قم | انتقاد شدید کاربران فضای مجازی از این حرکت پر خطر + فیلم

• اشتباه کردم و برمی‌گردم؛‌ استقلالی‌ها من را ببخشند

• ۴ سال پیش شروع به ساختن سلاح هایی کردیم که هیچکس از وجودشان خبر ندارد

• فوری | صابر کاظمی تا چند ساعت آینده در تهران | پلیس قطر ماجرا را محرمانه اعلام کرد!

• حمله وحشتناک سگ‌ها به این زوج ایرانی؛ بی‌هوش می‌شدم ما را می‌خوردند + فیلم

• اولین واکنش‌ علی شمخانی به حواشی انتشار ویدئوی جنجالی عروسی دخترش

• ایران از این پس حق دارد هر طور که می‌خواهد غنی‌سازی انجام دهد | عصر بدون محدودیت هسته‌ای ایران آغاز شد

• وقتی رهبری یقه ترامپ را رها نکردند | دست ترامپ در برابر آیت الله خامنه‌ای رو است | آنجا که ترامپ احساس ناکامی و شکست روانی کرد

• ۴ سال پیش شروع به ساختن سلاح هایی کردیم که هیچکس از وجودشان خبر ندارد

• جانشین جنگنده‌ F-۳۵ در راه است | زمان پرواز آزمایشی اعلام شد

• اتفاق مهم برای جزایر سه گانه ایران

• سرمربی سابق: پرسپولیس حالا من را سرمربی کند تا ببیند چه می‌کنم

• حمله وحشتناک سگ‌ها به این زوج ایرانی؛ بی‌هوش می‌شدم ما را می‌خوردند + فیلم

• گفتم به جان مادرم تا خود علی دایی زنگ نزند و عذرخواهی نکند نمی بخشمش | حراست گفت اگر ما تشخیص بدهیم …

• آخرین جمله‌ای که صابر کاظمی بر زبان آورد | مردم دعا کنند؛ تا ساعاتی دیگر تکلیف روشن می‌شود

• جزئیات دست‌درازی آقای سوپراستار به دختر ۲۰ساله

• چرا نام کوچه تهرانچی، لرزه به تن تهرانی‌ها می‌انداخت؟ | چرا اینجا حق تیغ می‌گرفتند؟

• روایت یک شب پردلهره در خیابان پاتریس لومومبا | از رویای ریاست‌جمهوری تا پرواز در تاریکی

• نخستین مجسمه پایتخت کجاست؟

• کدام محله تهران به زنجیرسازی‌ معروف است؟

• قهرمانان روزهای چهارشنبه در زمان قحطی چه کسانی بودند؟ | ماجرای رویارویی چوبدارها و راهزنان

• تنها محله‌ پایتخت که تابستان‌ها هم سفیدپوش می‌شد

• ضارب ناصرالدین‌شاه کجا لباس مبدل پوشید؟ | گزارش یک ترور

• کاوشگر آمریکایی چه اسراری از شهرری را با خود برد؟ | رمزهای بازنشده یک گزارش

• ماجرای قناتی که هم از کاخ شاه می‌گذشت هم از قهوه‌خانه‌ها