کتاب صوتی باعث سطحی شدن مطالعه نمی‌شود
مدیر تولید کتاب صوتی در انتشارات مهرسا گفت: بسیاری از افراد وقتی به کتاب صوتی گوش می‌دهند، علاقه‌مند می‌شوند نسخه کاغذی آن را تهیه کنند و همین نکته بسیار ارزشمند و قابل‌توجهی است.
خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ و ادب – زینب رازدشت: در سال‌های اخیر، بازار کتاب صوتی در ایران با رشد قابل توجهی روبه‌رو شده است. این پدیده که روزی تنها برای قشری خاص کاربرد داشت، امروز به بخشی از سبک زندگی بسیاری از علاقه‌مندان به کتاب تبدیل شده است. درباره وضعیت کتاب صوتی گفت‌وگویی با فردوس سلیمانی مدیر تولید کتاب صوتی انتشارات مهرسا انجام داده‌ایم.
چرا انتشار کتاب صوتی در ایران هنوز پرهزینه و زمان‌بر است، حتی وقتی درگاه‌ها به سرعت در حال رشد هستند؟
یکی از چالش‌هایی که در تولید کتاب صوتی وجود دارد، هزینه‌های بالای این فرآیند است. این هزینه‌ها شامل دستمزد گوینده، هزینه‌های صدابرداری و افکت‌گذاری، نظارت بر ضبط، و همچنین تجهیزات و فضای استودیو می‌شود که در مجموع هزینه تولید را افزایش می‌دهد. با این حال، به نظر می‌رسد که تولید کتاب صوتی در مقایسه با چاپ کتاب کاغذی از لحاظ اقتصادی به‌صرفه‌تر باشد.
دلیلش این است که هزینه تولید کتاب صوتی عمدتاً محدود به یک‌بار است و شاید در مواردی اصلاح‌هایی نیز نیاز باشد، اما برای کتاب کاغذی هر بار باید هزینه چاپ، کاغذ و سایر موارد انجام شود. با این وجود، هنوز فرهنگ تولید و مصرف کتاب صوتی در کشور به‌خوبی جا نیفتاده است. قیمت‌گذاری مناسب برای کتاب صوتی نیز یک چالش به شمار می‌آید؛ چراکه افزایش زیاد قیمت ممکن است باعث عدم استقبال مخاطبان شود.
در مقابل برای کتاب‌های کاغذی معمولاً قیمت با توجه به حجم و جنس کاغذ قابل توجیه است و خریداران راحت‌تر آن را پرداخت می‌کنند. به‌هرحال، ایجاد ارزش واقعی و افزایش آگاهی درباره کتاب‌های صوتی می‌تواند در بلندمدت نقش مهمی در پذیرش عمومی آنها ایفا کند.
کیفیت صدا و گویندگی در ایران تا چه حد به استاندارد جهانی نزدیک است؟
کیفیت کتاب‌های صوتی در کشور ما کم نیست؛ ناشرانی هستند که با سطح بالا کار می‌کنند و از گویندگان حرفه‌ای بهره می‌برند. بسیاری از این گویندگان متعلق به رادیو نمایش هستند و ما هم در کتاب‌های خود تلاش کرده‌ایم از این افراد استفاده کنیم. همان‌طور که می‌دانید، گویندگان رادیو نمایش سطح متفاوتی دارند و کارها را به صورت نمایشی اجرا می‌کنند.
ما نیز سعی کرده‌ایم این ویژگی را در کتاب‌های‌مان رعایت کنیم تا محتوا کاملاً به‌صورت نمایشی ارائه شود. یکی از ویژگی‌های کتاب‌های ما فضاسازی کامل با استفاده از افکت‌های صوتی و موسیقی است. به‌ویژه در کتاب‌های کودک که تصاویر بخش مهمی از روایت داستان را بر عهده دارند، اهمیت افکت و موسیقی دوچندان می‌شود؛ چراکه کودکان هنگام شنیدن کتاب قادر به دیدن تصاویر نیستند. بنابراین دقت زیادی در این بخش به خرج داده‌ایم تا تجربه‌ای کامل و جذاب ارائه شود.
دو هفته پیش، عموهای فیتیله یعنی آقای فروتن و آقای گلی را دعوت کردیم. این زوج هنری توانستند با اجرای زیبا و خلاقانه خود، داستان‌ها را بازگو کنند. ما حتی گاهی یک شرح تصویری اضافه می‌کنیم تا کمبود متن را در جاهایی که تصویر داستان را روایت می‌کند، جبران کنیم. یکی از دلایلی که هزینه تمام‌شده تولید کتاب‌های صوتی بالا می‌رود، ساخت موسیقی منحصر به فرد برای هر اثر است. با این حال، بسیاری از کتاب‌های صوتی اکنون از موسیقی‌های آماده و وی‌اس‌تی استفاده می‌کنند که هزینه ساخت پایین‌تری دارند. البته هنوز هستند کتاب‌هایی که آهنگ‌سازی آنها بسیار حرفه‌ای انجام می‌شود، اما معمولاً چنین مواردی کمتر دیده می‌شود.
برخی کاربران از ضعف تدوین و افکت‌های صوتی گلایه دارند؛ نگاه شما چیست؟
موسیقی و افکت‌های صوتی را بسیار مهم می‌بینم و باور دارم که نقش قابل توجهی در روایت داستان دارند. در تدوین کتاب صوتی، افکت صوتی باید در خدمت روایت باشد، نه جلوتر از آن. بسیاری از تدوینگرها یا اصلاً از افکت استفاده نمی‌کنند و صدا خشک و بی‌جان می‌ماند و یا برعکس افکت و موسیقی رو بیش از حد وسط کار می‌آورند و تمرکز شنونده از روایت اصلی را از بین می‌برند. در حالی که در تولیدات استاندارد جهانی، هر افکت با هدف خاصی گذاشته می‌شود؛ انتقال فضا، حس یا ریتم متن. یعنی مثلاً صدای بارون فقط تزئینی نیست، بلکه به شنونده کمک می‌کند تا «درون موقعیت» قرار بگیرد.
به نظرم این عناصر بخش مهمی از انتقال حس و پیام داستان را بر عهده دارند و ضروری است که به بهترین شکل اجرا شوند. خودم هم اگر صدای گوینده را دوست نداشته باشم یا کیفیت ضبط مناسب نباشد، کتاب صوتی را گوش نمی‌کنم. چون در این نوع محتوا تنها از طریق شنیدن با داستان ارتباط برقرار می‌کنیم، این موضوع از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و فکر می‌کنم کاملاً درست باشد.
در انتخاب کتاب‌ها، معیار شما بیشتر پرفروش بودن اثر است یا ارزش محتوایی و فرهنگی آن؟
ما تلاش می‌کنیم که بیشتر روی ارزش محتوایی و فرهنگی کتاب‌ها متمرکز باشیم. در انتخاب گوینده نیز دقت زیادی می‌کنم؛ به‌گونه‌ای که وقتی می‌خواهیم کتاب‌ها را صوتی کنیم، تلاش می‌کنیم همه جزئیات را به بهترین شکل ممکن لحاظ کنیم. اگر لازم باشد چیزی به محتوای صوتی اضافه شود یا حتی جنبه تصویری به کار افزوده شود، این کار را انجام می‌دهیم. برای انتخاب گوینده، به تناسب صدا و محتوا توجه زیادی دارم. برای مثال، اگر گوینده‌ای را برای خواندن در نظر بگیریم که می‌دانم ایشان تیپ‌گویی نمی‌کنند، سعی می‌کنم کتاب‌هایی را انتخاب کنم که با صدای ایشان هماهنگ باشد و نیازی به تیپ‌گویی نداشته باشد. به طور کلی، در تمام مراحل انتخاب گوینده و کتاب، هم بر غنای کتاب‌ها و هم بر محتوای فرهنگی آنها تأکید داریم.
گویندگی سلبریتی‌ها یا چهره‌های شناخته شده، چه تاثیری بر فروش و کیفیت اثر دارد؟
خودم هم خیلی به دنبال این بودم که بفهمم آیا واقعاً تأثیری روی فروش ما خواهد داشت یا نه. بعد از بررسی‌ها به این نتیجه رسیدم که نه، موضوع این‌طور نیست. مشکل اینجاست که بچه‌ها معمولاً توجهی به این ندارند که مثلاً گوینده خانم برومند باشد یا آقای ایوب آقاخانی. برای آنها مهم‌ترین چیز این است که گوینده بتواند داستان را به گونه‌ای بگوید که توجهشان جلب شود و خط داستانی حفظ شود، بنابراین از این لحاظ تأثیر چندانی ندارد.
اما از طرفی، در انتخاب والدین ممکن است این موضوع مؤثر باشد، چون اغلب آنها هستند که کتاب صوتی برای بچه‌ها انتخاب می‌کنند. حالا شاید والدین به دلیل خاطره‌ای که با صدای گوینده دارند، تصمیم بگیرند آن کتاب را ترجیح دهند.
بازار کتاب صوتی ایران در مقایسه با جهان چه وضعیتی دارد؟ آیا رشد مخاطب واقعی است یا بیشتر تبلیغاتی؟
در جهان، کتاب صوتی به یکی از شاخه‌های اصلی صنعت نشر تبدیل شده است. فقط در آمریکا، درآمد سالانه این بازار از ۲ میلیارد دلار گذشته و در اروپا نرخ رشدش از چاپی و الکترونیکی هم بیشتر است اما در ایران هنوز نوپا است.
اهمیت کتاب‌های صوتی در این است که افراد می‌توانند به بهترین شکل از زمان‌های مرده استفاده کنند. مثلاً در زمانی که بچه‌ها در سفر هستند، می‌توانند کتاب صوتی گوش دهند یا حتی موقعی که مشغول نقاشی کشیدن یا انجام فعالیت دیگری هستند، از این امکان بهره‌مند شوند.
این روش نه‌تنها برای کودکان مفید است بلکه برای بزرگسالان نیز کاربرد دارد. بزرگسالان در حین رانندگی یا انجام کارهای روزمره مثل شستن ظرف‌ها می‌توانند کتاب صوتی گوش دهند و از این طریق به تقویت دانش و مهارت‌های خود بپردازند. امروزه با فراگیر شدن پادکست‌ها، استقبال از کتاب‌های صوتی نیز افزایش یافته است، زیرا بسیاری از افراد زمان کافی برای مطالعه کتاب‌های چاپی ندارند. به همین دلیل تلاش می‌کنند با شنیدن کتاب‌ها در مسیر یا هنگام انجام امور روزانه از وقت خود نهایت استفاده را ببرند و همین مسئله باعث رشد قابل‌توجه کتاب‌های صوتی شده است.
مخاطبان بیشتر به نام پلتفرم وفادارند یا به گوینده و کیفیت اجرا؟
به طور معمول پلتفرم‌ها تخفیف‌های خوبی ارائه می‌دهند و وقتی که یک اشتراک خریداری می‌کنید، معمولاً به تعداد زیادی کتاب صوتی دسترسی پیدا می‌کنید. به همین دلیل به نظر من پلتفرم‌ها از این جهت بسیار مفید هستند. البته برخی افراد هستند که در زمینه گویندگی کتاب صوتی بسیار معروف شده‌اند و شناخته می‌شوند؛ بنابراین، افراد اغلب به دنبال کتاب‌هایی می‌گردند که توسط آن گوینده خاص روایت شده باشد.
درباره نوع کتاب‌های پرطرفدار، به نظر می‌رسد آثار داستانی، انگیزشی، تاریخی و همچنین کتاب‌های کودک و نوجوان بیشتر شنیده می‌شوند. بر اساس مشاهدات و مطالعات شخصی خودم، کتاب‌های انگیزشی ظاهراً بیشترین مخاطب را دارند؛ برای مثال، کتاب‌هایی مثل «در دو روز پولدار شوید» و موارد مشابه. البته تصور می‌کنم در رتبه بعدی کتاب‌های داستانی محبوب‌تر باشند.
چقدر امید دارید کتاب صوتی بتواند بخشی از بحران مطالعه در کشور را جبران کند؟
یکی از دلایلی که ما به سمت تولید کتاب صوتی رفتیم این بود که کودکان و نوجوانان از همان سنین کم با کتاب انس بگیرند و از کتاب خواندن نترسند. اگرچه تمرکز اصلی ما روی کتاب‌های کودک و نوجوان است، اما تعدادی کتاب بزرگسال هم تولید کرده‌ایم. یکی از این کتاب‌ها را خودم گویندگی کردم و جالب اینجاست که آن را در ۵۰ پلتفرم خارجی بارگذاری کردیم؛ مثل اسپاتیفای، آدیبل، آمازون و غیره. فکر نمی‌کنم کتاب دیگری در داخل کشور باشد که تا این حد در پلتفرم‌های خارجی منتشر شده باشد.
این موفقیت حاصل این بود که ما تلاش کردیم کتاب را بر اساس استانداردهای هر پلتفرم ارائه کنیم. هر کدام از این پلتفرم‌ها شرایط و الزامات خاص خودشان را داشتند؛ مثلاً اضافه کردن مقدمه‌ای یا اعمال تغییرات خاص. ما تمامی این اصلاحات لازم را انجام دادیم تا کتاب در نهایت روی همه آن پلتفرم‌ها قابل انتشار باشد.
به نظر شما چه تغییرات یا حمایت‌های فرهنگی لازم است تا تولید کتاب صوتی در ایران پایدارتر شود؟
به نظرم کتاب‌های صوتی باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرند، حتی تلویزیون هم می‌تواند تمرکز بیشتری روی این موضوع داشته باشد. واقعاً مزایای کتاب‌های صوتی چیزی کمتر از کتاب‌های چاپی نیست. خودم هر سال به مناسبت تولد کتاب‌های صوتی انتشارات مهرسا برنامه‌ای برگزار می‌کنم.
سال گذشته مراسم رونمایی بزرگی در باغ کتاب داشتیم که واقعاً عالی بود. آقای رحمان‌دوست و خانم خامنه ر را هم دعوت کرد بودیم در سال دوم تلاش کردیم در رویدادها و ایونت‌ها بیشتر درباره کتاب‌های صوتی صحبت کنیم تا مردم بیشتر با این زمینه آشنا شوند. به نظرم اگر یک حرکت جمعی برای معرفی کتاب‌های صوتی انجام شود، نتیجه بهتری خواهد داشت. البته در این راه تبلیغات و همچنین پذیرفتن نقدها هم ضروری است تا بتوانیم قدم‌های مؤثرتری برداریم.
برخی معتقدند کتاب صوتی باعث سطحی شدن مطالعه می‌شود؛ شما چه پاسخی به این انتقاد دارید؟
تفاوت خاصی بین کتاب صوتی و کتاب متنی نمی‌بینم؛ یکی روی کاغذ قرار دارد و دیگری را می‌شنویم. به نظر من هر چیزی که باعث شود افراد بیشتر کتاب بخوانند، مفید است. باید تلاش کنیم بچه‌ها را از کودکی با کتاب آشنا کنیم تا از آن نترسند، بتوانند بخوانند و با این دنیا ارتباط برقرار کنند. بسیاری از افراد وقتی به کتاب صوتی گوش می‌دهند، علاقه‌مند می‌شوند نسخه کاغذی آن را تهیه کنند و همین نکته بسیار ارزشمند و قابل‌توجهی است.
مغز انسان از دوران باستان با «شنیدن» آشنا شده است. قرن‌ها قبل از اختراع خط، روایت و داستان از راه گوش منتقل می‌شد. پس گوش دادن، روش طبیعی‌تر دریافت معناست فقط کانال فرق دارد نه عمق به شرط اینکه با تمرکز به کتاب صوتی گوش دهیم. وقتی مخاطب در سکوت و با تمرکز گوش می‌دهد، همان مسیرهای درک معنا و تصویرسازی ذهنی فعال می‌شود که هنگام خواندن فعال است.
آیا برنامه‌ای برای توسعه محتوای صوتی اختصاصی، مانند سریال صوتی یا روایت‌های چندصدایی دارید؟
بله، پادکست رو شروع کردیم. اما به خاطر هزینه‌های بالا، تولید سریال‌های صوتی که شما اشاره کردید نیازمند همکاری سه تا چهار گوینده است، که طبیعتاً باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود. به همین دلیل، با سرعت کمتری پیش می‌رویم تا به نقطه‌ای برسیم که فروش به حد قابل قبولی برسد و بتوانیم هزینه‌ها رو پوشش بدیم.
در حال حاضر فقط تلاش می‌کنیم که کتاب‌ها هزینه تولید خودشون رو تأمین کنند؛ از جمله پرداخت دستمزد صدابردار و تجهیز استودیویی که الان داریم. اوایل حتی استودیو هم نداشتیم و مجبور بودیم خارج از انتشارات ضبط کنیم که خودش هزینه‌بر بود. بنابراین تصمیم گرفتیم استودیو رو تجهیز کنیم تا روند تولید ساده‌تر بشه، ولی خب هزینه‌های آکوستیک کردن و تجهیز استودیوو دستمزد گوینده و آهنگساز هم بالاست.
با این وجود به هدف اصلی‌مون یعنی ایجاد یک پلتفرم برای انتشار محتوایی مثل لالایی‌ها به زبان‌های مختلف و خواندن کتاب‌های گوناگون فکر می‌کنیم. البته این موضوع مستلزم زمان و جا افتادن به شرط بالاتر رفتن فروش است. وقتی شروع کردیم، قیمت هر کتاب فقط ۵ هزار تومان بود، حتی با وجود اینکه گویندگانی مثل آقای فروتن، خانم خامنه، احترام برومند یا لیلی رشیدی کتاب‌ها رو خوانده بودند که مطمئناً هزینه تولید بالایی داشتند. ولی با در نظر گرفتن همه این‌ها، سعی کردیم قدم‌به‌قدم پیش بریم.
کد خبر 6627333 
زینب رازدشت تازکند
-
مخاطبان رادیو صبا چهارمین کتاب را گویندگی کردند
-
هفدهمین نشست کانون «صدای تازه» برگزار می‌شود
-
رونمایی از کتاب گویای بابالنگ‌دراز با حضور گویندگان/ ماجرایی که زهره شکوفنده را گوینده جودی ابوت کرد
-
اوپک‌پلاس دوباره به کاهش تولید روی می‌آورد
-
غیبت معنادار ایران در شرم‌الشیخ؛ تأکید دوباره بر پرچمداری مقاومت
-
کریدور شمال–جنوب، مسیر چندوجهی توسعه اقتصادی منطقه خزر
-
دانشگاه امیرکبیر به دانش‌آموزان هوش مصنوعی آموزش می‌دهد
-
اژه‌ای: قوه قضائیه در برخورد قاطع با مخلان امنیت تردید نخواهد کرد
-
امام جمعه شاهرود: سپاه برای ساماندهی مساجد شهرستان وارد میدان شود
-
سرهنگ علی‌پور: «عدالت‌محوری» رویکرد قرارگاه محرومیت‌زدایی شیراز است
-
شوهران کرایه‌ای؛ ترفندی برای خروج از کشور
-
کمبود قطعات یدکی موتورسیکلت؛ چالشی بی‌پایان در بازار حمل‌ونقل تبریز
-
رونق کشاورزی گلخانه ای در سیستان؛ بیش از ۳۱۰۰ نفر شاغل در زابل و زهک
-
چاقی از کودکی آغاز می‌شود؛ تهدیدی جدی برای سلامت کشور
-
سقوط یک هواپیمای اماراتی در دریا+ تصاویر
-
هشدار یمن به تل‌آویو؛ تاوان سنگینی خواهید داد
-
پیش‌بینی هواشناسی ۲۸ مهر؛ سامانه بارشی جدید در راه شمال کشور است
-
جهش در تولید رادیودارو؛ افزایش اسکنرهای پزشکی هسته‌ای در ۳۱ استان
-
مقام حزب الله: مقاومت برای هرگونه احتمالی آماده است
-
رئیس مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران استعفا داد
-
اپیدمی خاموش آنفلوانزا و مرگ‌ومیر بیماران در ICU ها
-
مدیرعامل سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران استعفا داد
-
سفید پوست: ۷۰ شناور غیر مجاز در خوزستان توقیف شد
-
روزنامه‌های صبح دوشنبه ۲۸ مهر ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های اقتصادی دوشنبه ۲۸ مهر ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های ورزشی دوشنبه ۲۸ مهر ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های اقتصادی یکشنبه ۲۷ مهر ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های ورزشی یکشنبه ۲۷ مهر ۱۴۰۴
- مانتو
- هتل های تهران
- حرف آخر
- مهرینو
- تهران تایمز
- روزنامه آگاه