انجمن آثار و مفاخر ملی یکی از نهادهای ارزشمند و تأثیرگذار در تاریخ معاصر ایران است که نقش بسزایی در حفظ و انتقال میراث فرهنگی، ادبی و تاریخی کشور داشته است.

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب، طاهره طهرانی: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی که در ابتدا با نام «انجمن آثار ملی» شناخته می‌شد، در پاییز سال ۱۳۰۱ خورشیدی به ابتکار عبدالحسین تیمورتاش و چند نفر دیگر از رجال آن عصر بنیاد نهاده وتأسیس شد. هدف اولیه «ازدیاد علاقه عامه به آثار قدیمی تاریخی و علمی و صنعتی ایران و نگهداری صنایع مستظرفه و صنایع دستی و حفظ سبک و شیوه قدیم آن‌ها» بود. از اهدافی که در اساسنامه ذکر شد می‌توان به تأسیس موزه و کتابخانه در تهران، ثبت و طبقه‌بندی آثار ملی، و نگهداری مجموعه‌های نفیس اشاره کرد. در طول زمان، اهداف انجمن تغییراتی یافت و شامل تجلیل از بزرگان ایران از طریق نشر آثارشان، ساخت آرامگاه‌ها و تندیس‌ها، و کمک به توسعه کتابخانه‌ها و موزه‌ها در شهرهای مختلف نیز شد.

اولین اقدام مهم، جشن هزاره فردوسی

این انجمن یکی از نهادهای ارزشمند و تأثیرگذار در تاریخ معاصر ایران است که نقش بسزایی در حفظ و انتقال میراث فرهنگی، ادبی و تاریخی کشور داشته است. یکی از مهم‌ترین رویدادهای برگزار شده توسط این انجمن، جشن هزاره فردوسی در سال ۱۳۱۳ خورشیدی بود که به مناسبت گذشت هزار سال از درگذشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاعر بزرگ زبان فارسی، برگزار شد. در این مراسم باشکوه که پنج روز به طول انجامید، بسیاری از بزرگان ادب و فرهنگ ایران و همچنین ایران‌شناسان برجسته غربی حضور داشتند، ادیبان و صاحبنظران و ایران دوستانی که در عکس تاریخی این جشن حاضرند هرگز بار دیگر در یک مکان گرد هم نیامدند. این رویداد نه تنها به شناخت بیشتر شاهنامه و فردوسی کمک کرد، بلکه بنای آرامگاه فردوسی در توس را نیز به عنوان یکی از دستاوردهای ماندگار خود رقم زد.

چهره های برجسته انجمن از گذشته تا کنون

انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در طول سال‌های فعالیت خود، میزبان چهره‌های برجسته‌ای بوده است که هر یک سهم مهمی در اعتلای فرهنگ و ادب ایران داشته‌اند. این نهاد با اقدامات ارزشمند خود توانسته است میراث گران‌بهای شعر، ادب و حکمت ایرانی را به نسل‌های جدید منتقل کند و نقش مهمی در حفظ هویت ملی ایفا نماید.

فعالیت‌های انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در سه دوره مختلف دسته‌بندی شده است. دوره اول از سال ۱۳۰۱ تا ۱۳۱۳ خورشیدی ادامه داشت و با برگزاری جشن هزاره فردوسی پایان یافت. دوره دوم از آذر ۱۳۲۳ آغاز شد و تا شهریور ۱۳۶۶ خورشیدی ادامه پیدا کرد. از سال ۱۳۶۶ به بعد، با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، این انجمن با نام جدید خود یعنی «انجمن آثار و مفاخر فرهنگی» به فعالیتش ادامه داد.

اعضای این انجمن، طبق اساسنامه‌های اولیه، شامل ۱۵ نفر اعضای مؤسس بودند که به عنوان «کمیته انجمن» شناخته می‌شدند. علاوه بر این، اعضای عمومی و افتخاری نیز از میان علاقه‌مندان به علم و صنعت ایران انتخاب می‌شدند. هیئت‌مدیره انجمن شامل رئیس، معاونان، منشی و تحویلدار بود که برای مدت یک سال از میان اعضای مؤسس انتخاب می‌شدند و وظیفه اجرای تصمیمات هیئت مؤسس را بر عهده داشتند.

در دوره اول، حسن مستوفی (مستوفی الممالک)، حسن پیرنیا (مشیر الدوله)، ابراهیم حکیمی (حکیم الملک)، محمدعلی فروغی (ذکاء‌الملک)، حسن اسفندیاری (محتشم‌السلطنه)، عبدالحسین تیمورتاش، فیروز میرزا (نصرت‌الدوله)، سید نصراللّه تقوی و ارباب کیخسرو شاهرخ و… به همراه خراسانی (تیمورتاش) هیئتی تشکیل دادند و با انتخاب عنوان «انجمن آثار ملی» و تصویب اساسنامه‌ای، به کار مشغول شدند. در دوره دوم، افرادی مانند حسن اسفندیاری، حسین علا، علی‌اصغر حکمت، حسین سمیعی، سید حسن تقی‌زاده، قاسم غنی و محمد قزوینی با انجمن همکاری داشتند.

مهم‌ترین اقدام انجمن در دوره اول و نخستین اقدام بزرگ و ماندگار آن چنان که عنوان شد، برگزاری هزاره فردوسی و بنای آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی بود. در دوره اول همچنین از ۸ عنوان کتاب در خصوص ابنیه تاریخی ایران و تخت جمشید رونایی شد.

توقف فعالیت در زمان اشغال متفقین

در جریان جنگ جهانی دوم با وجودیکه ایران اعلام بیطرفی کرده بود، در سپتامبر ۱۹۴۱ توسط متفقین اشغال شد، این جنایت متفقین به ویژه روسیه و انگلستان برای ایران به مثابه یک فاجعه ملی بود که منجر به تغییر حکومت، قحطی گسترده، ورود ایران به عرصه رقابت‌های جنگ سرد و شکل‌گیری خاطره‌ای تلخ از دخالت قدرت‌های خارجی در حافظه تاریخی ملت ایران شد. فعالیت انجمن نیز از شهریور ۱۳۲۰ تا آذر ۱۳۲۳ به دلیل اشغال ایران توسّط متفقین و تغییر حکومت ایران متوقف شد.

در آذر ۱۳۲۳ اساسنامه‌ای جدید تصویب شد و انجمن دوباره شروع به کار کرد. در ۲۲ آذر ماه سال ۱۳۲۲ انجمن به دنبال تصویب اساسنامه ای جدید دوباره آغاز به کار کرد و تا سال ۱۳۵۷ یعنی انقلاب اسلامی فعالیت های مهمی به ثمر رساند. از جمله ۱۳ تندیس توسط انجمن از جنس گچ، سنگ مرمر، سپری و از جنس برنز از بزرگان ایران که زنده یاد استاد ابوالحسن خان صدیقی ساخته است: مجسمه نشسته فردوسی از سنگ مرمر، هدیه دولت ایران به دولت ایتالیا، مجسمه نشسته فردوسی از سنگ مرمر در باغ آرامگاه فردوسی در شهر طوس، مجسمه برنزی عظیم الجثه در باغ نادری در شهر مشهد مقدس، مجسمه نیم‌تنه خیام از سنگ مرمر در آرامگاه خیام در شهر نیشابور، مجسمه نشسته خیام از سنگ مرمر در پارک لاله تهران، مجسمه ایستاده فردوسی از سنگ مرمر در میدان فردوسی تهران، کتیبه نیم برجسته از صورت کمالالملک در آرامگاه کمال‌الملک در شهر نیشابور، نیم تنه نادرشاه در موزه نادری آرامگاه نادرشاه در شهر مشهد مقدس، مجسمه امیرکبیر در ایتالیا، مجسمه یعقوب لیث صفاری در زابل، مجسمه بوعلی سینا از سنگ مرمریت در شهر مشهد مقدس، مجسمه سعدی از سنگ مرمریت در شهر شیراز و مجسمه فرشته عدالت از سنگ مرمریت در کاخ دادگستری.

همچنین ساخت آرامگاه برای بزرگان ادب و فرهنگ ایران مثل فردوسی، ابن‌سینا، سعدی، نادرشاه، خیام، شیخ عطار، کمال‌الملک، باباطاهر، صائب تبریزی، شیخ روزبهان بقلی، سیبویه، شیخ ابوالحسن خرقانی، شاه شجاع، ابن یمین فریومدی، ابوالحسن بیهقی، اوحدی مراغه‌ای و بسیاری بزرگان دیگر؛ احداث بنای معظمی در گورستان تاریخی سرخاب تبریز در مجاورت بقعه متبرک سید حمزه و آرامگاه شادروان ثقه‌الاسلام شهید به یاد سرایندگان و ادبای مدفون در خطه آذربایجان، کمک به بازسازی بناهای تاریخی ایران در اصفهان، شیراز و خراسان، طبع و نشر آثار بزرگان ایران و کتاب های مربوط به جغرافیای تاریخی شهرهای ایران و باستانشناسی نیز در برنامه های این انجمن بود.

تبدیل انجمن آثار ملی به انجمن آثار و مفاخر ملی

انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در سال ۱۳۶۵ با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، جایگزین انجمن آثار ملی شد، و وظایف خود را با تغییراتی مختصر ادامه داد. هیئت‌امنای این انجمن شامل رئیس‌جمهور، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر فرهنگ و آموزش عالی و گروهی از استادان و علما است. در نیمه دوم سال ۱۳۷۰ اعضای تکمیلی هیئت‌امنای انجمن به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مدیر اجرایی انجمن برای راه‌اندازی آن تعیین گردید و در سال ۱۳۷۳ این انجمن فعالیت دوباره خود را آغاز کرد.

انجمن از زمان تصویب اساسنامه در سال ۱۳۶۶ ه. ش تا تصویب متمم اساسنامه در سال ۱۳۷۳ ه. ش فعالیت خاصی نداشت و تنها به چاپ ۱۱ جلد کتاب که در قبل از انقلاب سفارش آنها را داده بود، اقدام نمود. اما پس از تصویب متمم اساسنامه، فعالیت‌های خود را آغاز کرد. از سال ۱۳۷۳ ه. ش تاکنون، انجمن بیش از ۱۸۸ مراسم بزرگداشت در تهران و ۴۲ مراسم در شهرستان‌ها برگزار کرده و همچنین ۱۲ مراسم نکوداشت برای مفاخر ایران و اسلام (شخصیت‌های بین‌المللی) ترتیب داده است.

این انجمن در ساختمانی تاریخی و زیبا در محله امیربهادر تهران مستقر است. این ساختمان که قدمتش به سال ۱۲۷۹ خورشیدی بازمی‌گردد، پیش‌تر خانه حسین پاشا ملقب به امیر بهادر _درواقع حسینیه امیربهادر_ بوده است. این عمارت با مساحتی حدود سه هزار متر مربع، دارای تالارهای باشکوه و حیاطی زیباست که بازدیدکنندگان را مجذوب خود می‌کند. این مکان نه تنها یادآور تاریخ غنی ایران است، بلکه نقطه‌ای برای حفظ و نمایش میراث فرهنگی کشور به شمار می‌آید.

کد خبر 6623283 طاهره تهرانی

• صالحی: مفاخر، خطوط ارتباطی نسل‌ها هستند

• غرفه انجمن مفاخر در نمایشگاه کتاب میزبان میرجلال الدین کزازی

• نکوداشت سعید حمیدیان در انجمن مفاخر برگزار می‌شود

• کاشی نگاره مهدی اخوان ثالث در خانه‌اش رونمایی شد

• درس‌های ۱۲ ساله از جنگ ۱۲ روزه؛ ایران در برابر منطق زور قوی‌تر می‌شود

• خانه امیربهادر، پایگاه اسرارآمیز انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران

• شرایط خرید و فروش ملک ورثه‌ای چیست؟

• پیش‌بینی هواشناسی ۲۴ مهر؛ رگبار باران و وزش باد شدید در راه است

• دو رام قطار ملی بزودی در مترو بکارگیری می‌شود

• کیفیت هوای تهران قابل قبول است

• بیست و دومین روز هوای آلوده اصفهان در مهرماه

• جشن ازدواج «دل آرام شهر»

• سفر وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به کردستان

• اجلاسیه ۱۵۰۰ شهید اقشار خراسان شمالی

• راشا تودی: هواپیمای وزیر جنگ آمریکا وضعیت اضطراری اعلام کرد

• «فونت یحیی سنوار» رونمایی شد؛ تاکید نجابتی بر طراحی «فونت حاج‌قاسم»

• تیم «دختران هرمزگان» «کهگیلویه و بویراحمد» را ۶۹ بر ۳۴ شکست داد

• پیشکسوت پرسپولیس درگذشت

• ایستگاه مترو مریم مقدس، نمایش همزیستی ادیان الهی در پایتخت است

• ادعای ترامپ: حماس را خلع سلاح می کنیم

• فراخوان ثبت‌نام امریه سربازی در اداره‌کل امور روستایی استانداری لرستان

• شوک به پیکان و تیم ملی؛ مهاجم جوان چند ماه دور از میادین

• اخراج کادر خاطی مدرسه پرند در پی انتشار فیلم تنبیه بدنی دانش‌آموز

• اسرائیل باز هم آتش‌بس در غزه را نقض کرد

• مانتو
• هتل های تهران
• حرف آخر
• مهرینو
• تهران تایمز
• روزنامه آگاه