ایرج افشار، آنگونه که من دیدم
موسسه الفرقان در یادنامه سال ۲۰۱۸ «بحوث و دراسات مهداه الی ایرج افشار» مقاله‌ای از اکمل‌الدین احسان اغلو با عنوان «ایرج افشار کما رأیته» (ایرج افشار آنگونه که من دیدم) را منتشر کرده است.
به گزارش خبرنگار مهر، رسول جعفریان در وبگاه خود مطلبی که اکمل‌الدین احسان اغلو، مدیر سابق سازمان همکاری‌های اسلامی و مدیر تشکیلات ارسیکا درباره مرحوم ایرج افشار نوشته بوده _ و او آن را در روزهای خانه‌نشینی به خاطر همه‌گیری کرونا ترجمه کرده_ قرار داده است؛ که خواندن آن در سالروز صد سالگی ایرج افشار لطف مضاعف دارد.
اکمل‌الدین احسان اغلو و ایرج افشار دو دهه در موسسه الفرقان در لندن با یکدیگر همکاری می کردند. موسسه الفرقان در سال ۲۰۱۸ یادنامه‌ای با عنوان «بحوث و دراسات مهداه الی ایرج افشار» به مناسبت بزرگداشت مرحوم ایرج افشار منتشر کرد. این مجموعه به کوشش ابراهیم شبوح و دروش، دو تن از همکاران افشار، به چاپ رسید و شامل مقالات متعددی بود که هر یک به جنبه‌ای از زندگی و آثار افشار پرداخته بودند. مقدمه این یادنامه توسط زکی یمانی نوشته شده بود و نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه ویژه افشار در حوزه فرهنگ و پژوهش‌های علمی بود.
یکی از مقالات برجسته این مجموعه، نوشته‌ای از اکمل‌الدین احسان اغلو با عنوان «ایرج افشار کما رأیته» (ایرج افشار آنگونه که من دیدم) بود. اغلو که عضو هیئت علمی موسسه الفرقان و از شخصیت‌های برجسته علمی و فرهنگی منطقه، همچنین رئیس سابق سازمان همکاری‌های اسلامی و مدیر إرسیکا در استانبول بود، در این نوشته، دیدگاه‌ها و شناخت خود از ایرج افشار را با دقت و واقع‌نگری ارائه کرد. این مقاله تصویری دقیق و واقعی از شخصیت علمی و فرهنگی افشار به خوانندگان ارائه می‌دهد و جایگاه او را به‌عنوان یکی از چهره‌های برجسته تاریخ معاصر ایران به خوبی نمایان می‌سازد. متن این مطلب در ادامه می‌آید:
ایرج افشار آنگونه که من دیدم
حافظ شاعر ایرانی: هرگز نمیرد آن که دلش زنده شد به عشق
ایرج افشار (۱۹۲۵ ـ ۲۰۱۱)، مورخ، فهرست‌نویس، متخصص نسخ خطی فارسی و نویسنده شرح حال بزرگان و مؤلف، فردی برجسته در میان بزرگان ایرانشناس است. پدرش دکتر محمود افشار (۱۸۹۳ ـ ۱۹۸۳) به نوبه خود، مردی متفکر، مولف و شاعر ایرانی بود، چهره‌ای موثر، دوست‌دار ادب، و فرهنگ ایرانی شناخته شده بود، امری که زندگیش را برای آن گذاشت و بخش بزرگ ثروت خویش را در راه شناساندن فرهنگ ایرانی و توسعه آن هزینه کرد. موسسه موقوفات محمود افشار، نقش آشکاری در تحقق آرزوهای این پدر و پسر در خدمت به اهداف فرهنگی بر عهده گرفته است.
ایرج افشار طی تمامی سال‌های زندگی سودمند خویش، بدون توقف، در جهت شناساندن و توسعه تحقیقات ایرانی تلاش کرد. او درباره خودش می گفت که وی تنها یک خادم فرهنگ ایرانی و فارسی است. با این حال، شهرت او، محدود در مرزهای ایران نماند، بلکه کارهای عالی او، و عمق دوستی وی نسبت به فرهنگ فارسی و تحقیقات ایرانی، از او یک دانشمند و فردی فراملی در مسائل مربوط به ایران عرضه کرد. او روابط بسیار گسترده با همه دانشمندانی داشت که در زمینه تحقیقات ایرانی در نقاط مختلف عالم فعالیت داشتند.
من طی دو دهه، بهترین فرصت را برای شناخت پروفسور ایرج افشار در اختیار داشتم، هرچند فعالیت مشترک و فعال ما از زمانی بود که موسسه الفرقان در سال ۱۹۸۸ تأسیس شد.
موسسه الفرقان، اساسا، برای شناخت و حفظ میراث اسلامیِ مخطوط و انجام فعالیت‌های متنوع در این زمینه، تأسیس شد. در دوره‌ای که من مدیر کل مرکز تحقیقات تاریخی، هنر و فرهنگ اسلامی (إرسیکا) بودم، شاخه‌ای از سازمان همکاری‌های اسلامی، در کنار پروفسور افشار، عضو هیئت علمی موسسه الفرقان نیز بودم، و به دلیل همین ارتباط کاری بود که دوستی میان ما شکل گرفت.
پروفسور افشار، پرونده‌ای بسیار پربار و پرحجم در زمینه علوم مختلف داشت. او در کنار فعالیت‌های درسی و کار مدیریتی در شماری از کتابخانه‌ها در مراکز دانشگاهی ایران، به کار تألیف صدها کتاب و هزاران مقاله پرداخت، و تردیدی نیست که دیگران هم با من در این نکته هم‌نَظر هستند که دشوار بتوان عالمی ایرانی پیدا کرد که این حجم از تولید کتاب و اثر را در زمینه پژوهش در حوزه تاریخ و فرهنگ ایرانی داشته باشد. او میراثی عظیم و غنی از مقالات و کتاب‌ها و معرفی‌ها و انتشار اسناد و عکس‌ها و متون و حواشی برای ما برجای نهاده که هیچ پژوهشگر ایرانی معاصر در این حد و اندازه کار نکرده است.
شگفتی من بیش از آن که مربوط به کارها و فعالیت‌های پژوهشی او در حوزه مخطوطات اسلامی و ایرانی، و نیز روش منظم او در فهرست‌نویسی باشد، و نیز بر اساس تخصص من در حوزه فرهنگ، در این نکته است که افشار، یک منبع بسیار مهم و استوار در حوزه مخطوطات ایرانی است. او از تمامی آنچه در حوزه نسخ خطی می‌نوشت، به محض آن که چاپ می شد، نسخه‌ای به من می‌داد.
در تمام این دو دهه، من فرصت ملاقات با پروفسور افشار را در لندن، استانبول، و تهران داشتم، و به همین جهت، با دیدگاه‌های او در مسائلی که مورد توجه و اهتمام مشترک ما بود، آشنا و بهره‌مند بودم. از زمانی که من در سال ۲۰۰۵ مدیر کل سازمان همکاری‌های اسلامی شدم، فرصت دیدار من از تهران بیشتر و زمینه ملاقات با پروفسور افشار یا دست کم گفتگوی تلفنی با او را داشتم.
ایرج افشار، شعف واقعی برای فعالیت های علمی داشت، و این بویژه در حوزه مخطوطات بود، به طوری که هیچ چیزی مانع او برای کار علمی نبود. زندگی او همه بر محور کتاب گذشت، و او خود و زندگیش را تماما وقف تحقیقات علمی، مطالعه، تألیف و پژوهش می کرد، به طوری که من حتی یک‌بار نشنیدم که او از سیاست سخن بگوید. البته آگاه بودم که او به شکل منظم، اهل ورزش است و در واقع، در کوهنوردی فردی ممتاز بود. بنابر این نبایست تعجب کرد که وی سخت مراقب سلامتی جسمی خود تا سر حد امکان بود. او مردی بسیار دلپذیر و عالی بود. در میان دوستان ایرانی من، ایرج افشار و محمدتقی دانش‌پژوه، تنها کسانی بودند که همیشه با همدیگر بودند. شگفتی من از حافظه عجیب او بود که تا پایان حیاتش آن را با خود داشت. من آخرین گفت‌وگوی تلفنی با ایشان را که تنها چند هفته پیش از درگذشت وی بود، به یاد دارم که کاملا و مثل دفعات قبل، حاضر الذهن بود، و از آخرین تحقیقاتش برایم سخن گفت.
ایرج افشار، ارتباط بسیار خوبی با بیشتر مراکز ایرانشناسی در اروپا و امریکا داشت. هر بار شما دانشمند یا پژوهشگری را در حوزه ایران شناسی، در هر کجا می دیدید، شاهد بودید که به سراغ نوشته‌های ایرج افشار می رفت یا از آنها استفاده می کرد، و یا حتی شخصا با افشار ارتباط داشت و از او کمک می گرفت.
ایرج فشار، نهایت احترام و ارتباط را با هر کسی که در باره فرهنگ و تاریخ ایرانی کار می کرد، می‌گذاشت. موقعیت و امانت داری او سبب شده بود تا بسیاری از کسانی که مخطوطات و اسنادی در اختیار داشتند، برای نشر، در اختیار او می‌گذاشتند. می دانیم که نسخه های خطی ایرانی و اسلامی فراوانی، در اروپا و امریکا و آسیا و بسیاری از نقاط دیگر عالم وجود دارد، و افشار، این توفیق را داشت تا به فهرست کردن مخطوطات فارسی در بسیاری از کتابخانه‌های غربی، به شکل علمی بپردازد. نمونه آن کتابخانه ویندنر در دانشگاه هاروارد، کتابخانه ملی اطریش، و نیز مرکز آرشیو آن کشور بود.
ایرج افشار گنج با ارزشی بود که دشوار بتوان در حوزه مطالعات نسخ خطی فارسی و اسلامی، مانند او را پدید آورد. اگر توجه داشته باشیم که این مخطوطات، به طور دائم در معرض از میان رفتن به به دلایل طبیعی یا بی توجهی است، می توانیم ارزش کار افشار را در پاسداری از این میراث به عنوان یک اقدام اعجاب برانگیز درک می کنیم، به‌ویژه من آگاهم که افشار تمام این اقدامات را با نهایت علاقه و مراقبت و گذشت انجام می داد.
در دهه نود میلادی (قرن بیستم) بود که إرسیکا با همکاری موسسه الفرقان اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی برای فهرست نویسان در استانبول کرد. هدف از برگزاری این دوره‌ها، آن بود تا فرهنگ لازم و آموزش‌های عملی در برخورد با مخطوطات به فهرست‌نویسان و مدیران جوان کتابخانه‌ها داده شود، آن هم در شرایطی که حرفه فهرست‌نویسی، به تدریج، رو به اضمحلال می‌رفت. همین امر سبب شد تا من شماری از استادان و مدرسانی را که شایستگی و تجربه لازم برای تدریس در این دوره‌ها را داشته باشند، گرد آورم. آن وقت، پروفسور ایرج افشار، یکی از همین استادان بود که در این زمینه تلاش زیادی کرد. او فی الواقع، همیشه آماده مشارکت در این قبیل فعالیت‌ها و حضور در هر نوع فعالیتی بود که به کار فهرست کردن مخطوطات مربوط می‌شد. بالاتر این که ایرج افشار، بیشترین حرص و ولع را نسبت به آموختن دانش خود به دیگران بدون هر قید و بند و شرطی داشت.
در سال ۲۰۰۰ و به مناسبت بیستمین سال تأسیس إرسیکا، سومین دوره جایزه ارسیکا برای انتخاب بهترین‌ها در حوزه تحقیقات علمی برگزار می‌شد، و پروفسور ایرج افشار یکی از کسانی بود که این جایزه را دریافت کرد. این به دلیل تقدیر و سپاس از وی به خاطر فعالیت‌های برجسته علمی او در حوزه تحقیقات ایرانی و تاریخ اسلامی بود.
زندگی ایرج افشار، حلقه‌ای متمایز از نظر فعالیت علمی خالص و انسانی و فداکارانه بود، و نتیجه این فعالیت فوق‌العاده و مشارکت پردامنه آکادمیک او این بود که سبب شد تا میراثی بسان گنج، از وی برای نسل‌های آتی بماند، با این تأکید که او، منبعی الهام‌بخش برای عالمان و پژوهشگران در مسائل ایرانی و جز آن بود و هست تا در عالی‌ترین سطح، از میراث علمی روشنگر او بهره ببرند، میراثی که افشار تمام زندگی خود را برای آن به‌کار گرفت و آن را به شکلی درخشان تقدیم دیگران کرد.
امروز گرچه کالبد خاکی ایرج افشار از چشم ما پنهان است، اما او در وجدان و قلب ما زنده است؛ آتشی در قلب که هرگز خاموش نمی‌شود.
کد خبر 6615391 
طاهره تهرانی
-
نامه ایرج افشار درباره چاپ کتاب «کتابخانه‌های امروز ایران»
-
تجدید چاپ «دیوان کهنه حافظ» با تصحیح ایرج افشار
-
از تحصیل در حوزه علمیه تا دکتری در آلمان؛ ادیبی که روس‌ها تبعیدش کردند
-
کتاب‌شناسی که نام کوچکش هم‌خانواده ایران بود
-
آیین نکوداشت صدمین زادروز «ایرج افشار» پدر کتاب‌شناسی ایران در یزد
-
بزرگداشت ایرج افشار در یزد؛ مردی که کتاب را به زندگی ایرانی پیوند زد
-
امیرخانی: آثار ایرج افشار مرجع معتبر پژوهش‌های تاریخی است
-
زارع: هفته اسناد ملی با محوریت نکوداشت ایرج افشار در یزد برگزار می‌شود
-
دمای هوا در استان بوشهر کاهش می یابد
-
پهپادها نگهبان جاده‌ای خودروهای تویوتا می‌شوند
-
فروزنده: اتحاد و امید آفرینی رمز پیروزی است
-
انتقاد از کیفیت پایین لیگ برتر فوتبال/ ناچاریم از قلعه‌نویی حمایت کنیم
-
ایزدی: ۷۵ رویداد گردشگری در مازندران شناسایی شده است
-
۵۰۰۰ اصله درخت در عالی‌شهر کاشته شد
-
حسن پور: انبار احتکار برنج و عدس در بندرعباس کشف شد
-
استاندار آذربایجان شرقی: شفافیت مالی اولویت اصلی است
-
کارگردان در «بوقچی» شوخی‌هایم را کنترل می‌کرد؛ ایفای یک نقش بانمک عصبی
-
تقی زاده: صادرات از گمرک نوردوز ۷۲ درصد رشد داشته است
-
انتقاد رسانه یونانی از طارمی/ مهاجم ایرانی کارایی لازم را نداشته است!
-
احضار سفرا و روسای نمایندگی‌های اروپا به وزارت خارجه
-
هشدار هواشناسی درباره افزایش بی‌سابقه دما در شمال کشور و آتش‌سوزی جنگل
-
نمایشگاه توانمندی‌های روستاییان و عشایر خوزستان افتتاح شد
-
سرکوب شدید تظاهرات همبستگی با غزه در سوئیس+ فیلم
-
وقتی بدن به جای دیالوگ سخن می‌گوید؛ وظیفه بازیگر بیان خودش است!
-
زمان طلایی اطلاع سرقت خودرو را از دست ندهید؛ ثبت گزارش در «پلیس‌من»
-
اسموتریچ: عملیات هفتم اکتبر بهای سنگینی برای اسرائیل داشت
-
تظاهرات بزرگ همبستگی با غزه در ترکیه + فیلم
-
دزدی دریایی جدیدرژیم صهیونیستی؛حمله به کشتی‌های ناوگان آزادی+عکس وفیلم
-
روزنامه‌های ورزشی چهارشنبه ۱۶ مهر ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های اقتصادی چهارشنبه ۱۶ مهر ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های صبح چهارشنبه ۱۶ مهر ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های ورزشی سه‌شنبه ۱۵ مهر ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های اقتصادی سه‌شنبه ۱۵ مهر ۱۴۰۴
- حرف آخر
- مهرینو
- تهران تایمز
- روزنامه آگاه